Ở Việt Nam, Tết Trung thu có từ thời xa xưa, từng được khắc trên trống đồng Ngọc Lũ. Thời nhà Lý, Tết Trung thu được chính thức tổ chức ở kinh thành Thăng Long với các hội đua thuyền, múa rối nước và rước đèn. Lễ hội Thành Tuyên ở Tuyên Quang bắt nguồn từ Tết trung thu đã có từ rất lâu và trở nên sôi động cùng với thời kỳ đất nước đổi mới. Ban đầu, các bậc ông bà, cha mẹ, anh chị tự làm ra những chiếc đèn ông sao, đèn kéo quân, mô hình đèn tôm, cá... và tổ chức phá cỗ, rước đèn cho thiếu nhi vào đêm trung thu. Trên cơ sở sự phát triển một cách tự nguyện, lâu bền với quy mô ngày càng mở rộng, từ năm 2008 chính quyền thành phố Tuyên Quang đã tổ chức Lễ hội Thành Tuyên với quy mô cấp thành phố. Năm 2014, Lễ hội Thành Tuyên được nâng quy mô lên thành lễ hội cấp tỉnh và được duy trì tổ chức cho đến nay, được Hội đồng Kỷ lục quốc gia trao 03 bằng công nhận kỷ lục Guiness Việt Nam: ,"Đêm hội Trung thu có nhiều mô hình đèn lớn nhất Việt Nam" (năm 2012);“Mâm cỗ Trung thu lớn nhất Việt Nam”(năm 2013); "Cặp đèn kéo quân lớn nhất Việt Nam" (năm 2016). Những năm gần đây, Lễ hội Thành Tuyên đã trở thành một nét đặc trưng riêng có của Tuyên Quang, được bạn bè trong nước và khách quốc tế biết đến.
Lễ hội Thành Tuyên là hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng, mang những đặc trưng riêng của Tuyên Quang. Trong Lễ hội có cả nét đặc trưng truyền thống và lễ hội hiện đại. Hoạt động rước đèn chơi trăng trong dịp Tết Trung thu cùng những mô hình mang tính biểu tượng cao là hình ảnh cho nền văn hóa lâu đời của đất Việt. Những hoạt động biểu diễn có tính lưu động, có sự tham gia của cộng đồng, bao gồm các đám rước, đoàn diễu hành, các trò chơi, các hoạt động nhảy múa hay biểu diễn âm nhạc,... chính là hình ảnh của lễ hội hiện đại, tượng trưng cho sức sống mới. Đặc điểm quan trọng nhất của Lễ hội Thành Tuyên là tính xã hội hóa, người dân tự giác tham gia và là chủ thể của lễ hội. Ở đó họ được sáng tạo, được thể hiện những kỹ năng độc đáo thông qua việc chế tạo các tác phẩm dân gian của họ, từ ý tưởng đến kỹ thuật thực hành và hơn nữa, là sự cộng tác, chia sẻ của cộng đồng trong quá trình sáng tạo tác phẩm... Đồng thời, đây còn là sự quan tâm lớn của Đảng bộ, chính quyền, các ngành, đoàn thể của tỉnh đối với tầng lớp các em thiếu nhi, tạo không khí vui tươi, phấn khởi để các em bước vào năm học mới đạt được kết quả cao nhất. Đây là những yếu tố quyết định đến sự tồn tại lâu dài, bền vững và ngày càng có chất lượng cao của lễ hội.
Trong lễ hội, hoạt động rước đèn được thể hiện với quy mô lớn, đèn rước là những mô hình khổng lồ cách điệu từ hình ảnh những con vật trong đời sống với số lượng lớn, mỗi mô hình đèn lại phản ánh một câu chuyện về lịch sử, dân gian, truyền thuyết, cổ tích, ngụ ngôn và từ thực tiễn đời sống lao động sản xuất của người dân, về những di tích văn hóa, lịch sử, danh lam thắng cảnh của mảnh đất Tuyên Quang... Từ khi Lễ hội Thành Tuyên được nâng lên quy mô cấp tỉnh, bên cạnh hoạt động diễn diễu các mô hình trên các tuyến phố tại trung tâm thành phố Tuyên Quang, còn tổ chức các hoạt động phong phú, đa dạng, như: Trưng bày, giới thiệu văn hóa, ẩm thực đặc sắc của địa phương, Hội chợ thương mại - du lịch, Hội thảo xúc tiến đầu tư, liên kết phát triển du lịch vùng, miền; thi "Người đẹp Xứ Tuyên",... gắn với các hoạt động văn hoá, thể thao và du lịch cấp khu vực và toàn quốc.
Năm 2025, là năm đặc biệt quan trọng khi tỉnh Tuyên Quang và tỉnh Hà Giang sáp nhập thành tỉnh Tuyên Quang, lễ hội Thành Tuyên vẫn được duy trì tổ chức với một tâm thế mới, dấu ấn mới. Chương trình Lung linh đêm hội trăng rằm năm 2025 dự kiến diễn ra vào ngày 3, 4/10/2025 tại Quảng trường Nguyễn Tất Thành và Quảng trường 26/3. Chương trình được tổ chức với sự tham gia của cộng đồng các dân tộc, với những sắc màu văn hóa độc đáo hấp dẫn nơi miền đá nở hoa hội tụ với sức sống mới trẻ trung, sôi động của Thành Tuyên hôm nay chắc chắn sẽ là những trải nghiệm khó quên của mỗi người dân Tuyên Quang và du khách. Tuy nhiên, vào những ngày tháng 8, các mô hình trung thu của các phường, xã khu vực trung tâm tỉnh Tuyên Quang đã bắt đầu tổ chức diễn diễu phục vụ nhu cầu vui chơi của nhân dân và du khách. Các kênh truyền thông KOL đã bắt đầu đến với Tuyên Quang tạo nên những không khí hứng khởi hứa hẹn cho một mùa lễ hội tràn ngập sắc màu văn hóa.
Để được trọn vẹn tận hưởng không khí lễ hội Thành Tuyên năm 2025, quý khách nên sắp xếp cho mình một lịch trình trải nghiệm chu đáo nhất. Có thể tham dự lễ hội từ cuối tháng 8 đến tháng 10, đặc biệt vào những ngày cuối tuần. Truy cập ứng dụng cổng thông tin du lịch Tuyên Quang https://MyTuyenQuang.vn hoặc liên hệ với Trung tâm xúc tiến du lịch tỉnh Tuyên Quang qua điện thoại tư vấn viên Hoàng Ngọc Thắng 0913256566; Dương Thị Thanh 0914192809 để được tư vấn hướng dẫn điểm đến, dịch vụ lưu trú, giao thông, y tế, thời tiết…
Tuyên Quang, miền đất “Sơn kỳ, Thủy tú”, “Thủ đô khu giải phóng – Thủ đô kháng chiến”; điểm đến mới nổi hàng đầu Châu Á, điểm đến Văn hóa khu vực hàng đầu Châu Á… sẵn sàng chào đón du khách mùa lễ hội Trung thu năm 2025.
Tác giả: Nguyễn Hoài
